Emprega a poesía e a música para comunicarse cos pacientes con demencia e parálise. Está a piques de publicar o seu segundo libro, «Do Azul», unha homenaxe ao Atlántico
11 mar 2023 . Actualizado a las 23:21 h.«Coidar a André cambioume a vida». A nena rebelde de 14 anos que non quería estudar mudou de súpeto, cando topou de fronte cun neno con parálise cerebral ao que empezou a atender. Lonxe de ser un castigo polas malas notas, a experiencia foi para Iria Medraño González (Vigo, 1978) un agasallo vital. Descubriu unha realidade que a fascinou ata o punto de converterse na súa profesión. «Verme cun neno de catro anos cunha parálise grave me cambiou. Conectei superben con el e a súa familia, a partires de aí formeime como auxiliar de enfermería especializada en xeriatría». Trinta anos despois, segue a ser o seu oficio, no que canaliza a súa sensibilidade, xunto coa poesía.
A poeta viguesa está a piques de publicar o seu segundo libro, Do Azul, que verá a luz o 14 de abril. Unha obra na que Medraño non se centra nas persoas senón na natureza, na conexión co Atlántico e o mar, aínda que o pouso dunha vida adicada aos coidados está en cada poema e en cada reflexión. «A poesía é a miña terapia. Dende nena escribo os meus soños, cousas moi curiosas, de aí fun evolucionando a escribir de forma poética, e deixei de escribir os soños para escribir sobre a vida».
A súa traxectoria é intensa, vai fiada pola fraxilidade de todos aos que axudou a afrontar mellor os últimos anos de vida, ou a alegría que intenta inocular a quen ten grandes limitacións físicas e cognitivas. «Non cambio por nada a relación que teño vivido con estas persoas. É difícil conectar cun alzhéimer, ou con persoas con parálise cerebral, pero o que se crea cando o consegues é un tesouro, vai de corazón a corazón». Cando as palabras non son suficientes, fai uso da poesía, e da pandeireta. Así creou unha cantiga con Sara, unha usuaria de Apamp, a asociación de persoas con parálise cerebral, coa que compuxo dúas pezas musicais. A poesía foi tamén o vínculo que compartiu co poeta en estado terminal ao que acompañou nos últimos meses da súa vida. «Falabamos moito de poesía, liame os seus poemas, explicábame o seu proceso de creación... O malo é que solo estiven tres meses... Estaba moi maliño».
«Non aos coidados en cadena»
Medraño González coida sanitariamente, pero tamén acompaña, e aí choca co modelo de xeriatría xeralizado, que ela rexeita. «Eu non traballo na cadea en Citröen, non podo ter catro minutos para duchar a unha persoa. As residencias, canto máis pequenas, mellor. Por iso eu prefiro traballar en domicilios». Unha elección vital que agrava a precariedade dun sector amplamente feminizado, onde as enfermidades mentais e as lesións físicas son moi frecuentes entre as profesionais. «Eu teño unha lesión cervical, case todas as auxiliares temos algunha. De todos os traballos maioritariamente femininos, a xeriatría é o máis duro. E non está socialmente recoñecido».
A parte física é intensa, pero non máis do que o é parte emocional dunha labor na que convive coa morte continuamente. «Neste traballo tes unha consciencia moi clara de que a vida remata. Iso mina. Os que traballamos con maiores, temos que ter un psicólogo de man». A vía de escape é a natureza coa que se sinte fortemente vinculada dende nena e que agroma na súa faceta literaria. «Sempre me espertou moita curiosidade porque mirando unha árbore se me para o mundo. A primeira vez que me levaron á miña aldea, a Padrenda, non quería marchar, metinme debaixo dunha vaca». Igual que foi descubrindo a súa faceta como coidadora, tamén foi abrindo o seu universo urbano ao verde. Primeiro unhas macetas, logo unha terraza, un patio... Leva uns anos vivindo nunha casa con finca, onde cultiva plantas, estudia os seus efectos mediciñais dalgunhas especies e observa a natureza. Alí comparte a vida coa súa parella, vocalista do grupo vigués Rebeliom do Inframundo, e coa súa filla de 13 anos.
«Eu entendo que haxa persoas que necesitan vivir na racionalidade, pero eu gosto da natureza, tamén da humana, para sobrevivir. O superficial non me aporta, interésame o que hai que buscar, o auténtico», explica. De aí naceu o seu primeiro libro, Da Raíz do Corazón. Do Azul é actual, suma os poemas dos últimos dous anos nos que a pandemia puxo no foco os dous mundos de Iria: Os coidados dos maiores, e a necesidade vital de achegarse ao medio natural.
«Todo vai moi rápido, tanto que non dá tempo a agarrar as cousas. Entre as compañeiras coidadoras nos apoiamos. A min, a natureza salvoume a vida, porque alí todo para. Hai que parar para non atropelarnos a nós mesmas, e así tamén podes estar pendente de quen tes arredor, e de si che está mandando un sinal de que necesita coidados. Hai que ter o corazón aberto para escoitar».
A súa canción favorita
«Matriarcas», de Guadi Galego. «Síntome identificada porque representa a presión social contra as nais que aleitamos aos nosos fillos. A canción representa a falta de equilibrio entre a enerxía masculina e feminina. Deberíamos axudarnos máis e acompañarnos, e non permitir as desigualdades que segue habendo».